فیزیوتراپی در درمان سکته مغزی

سکته مغزی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مغز و اعصاب است که می‌تواند زندگی فرد را به‌طور کامل تغییر دهد. اما خبر خوب این است که با کمک فیزیوتراپی می‌توان بخش زیادی از توانایی‌های از دست رفته را بازیابی کرد. وقتی جریان خون به بخشی از مغز قطع یا کاهش پیدا می‌کند، سلول‌های عصبی آسیب می‌بینند و این موضوع باعث بروز مشکلاتی مانند ضعف عضلات، اختلال در گفتار، مشکلات حرکتی و حتی ناتوانی در انجام کارهای روزمره می‌شود.

در این مقاله با هم بررسی می‌کنیم فیزیوتراپی چه نقشی در بهبود بیماران سکته مغزی دارد، چه روش‌هایی استفاده می‌شود و بیماران و خانواده‌ها باید به چه نکاتی توجه کنند.

چرا فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی مهم است؟

پس از سکته مغزی، بسیاری از بیماران دچار ضعف یا فلج در یک طرف بدن می‌شوند. حتی کارهای ساده‌ای مثل گرفتن لیوان آب، قدم زدن یا لباس پوشیدن برایشان دشوار می‌شود. اگر فرد تحت درمان‌های فیزیوتراپی قرار نگیرد، عضلات به مرور خشک و ضعیف‌تر می‌شوند و احتمال بروز عوارض ثانویه مثل زخم بستر یا تغییر شکل مفاصل افزایش پیدا می‌کند.

فیزیوتراپی کمک می‌کند:

• قدرت عضلات دوباره تقویت شود.

• هماهنگی بین مغز و اندام‌ها بازسازی گردد.

• بیمار بتواند به استقلال نسبی در کارهای روزمره برسد.

• اعتماد به نفس فرد در بازگشت به اجتماع بیشتر شود.

مراحل فیزیوتراپی در سکته مغزی

فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی یک فرایند تدریجی است و بسته به شرایط بیمار می‌تواند چند ماه یا حتی چند سال ادامه پیدا کند. به طور کلی مراحل زیر وجود دارد:

۱. شروع زودهنگام

متخصصان توصیه می‌کنند فیزیوتراپی از همان روزهای اولیه پس از سکته، و زمانی که وضعیت عمومی بیمار پایدار شد، آغاز شود. این کار از خشک شدن مفاصل و ضعف شدید عضلات جلوگیری می‌کند.

۲. تمرینات پایه‌ای

در ابتدا فیزیوتراپیست روی حرکات ساده مثل باز و بسته کردن انگشتان، خم و راست کردن زانو یا بلند کردن دست کار می‌کند. این تمرینات به بازگشت کنترل حرکتی کمک می‌کنند.

۳. تمرینات تعادلی و راه رفتن

پس از بهبود نسبی، تمرکز روی تمرینات تعادلی و ایستادن است. استفاده از وسایل کمکی مانند واکر یا عصا در این مرحله رایج است. به مرور بیمار یاد می‌گیرد دوباره راه برود.

۴. تمرینات پیشرفته و بازگشت به زندگی روزمره

در این مرحله تمریناتی طراحی می‌شوند که شبیه کارهای روزانه بیمار باشند؛ مثل گرفتن اشیاء، نشستن روی صندلی یا حتی بالا رفتن از پله. هدف این است که فرد بتواند به استقلال بیشتری دست پیدا کند.

روش‌های مورد استفاده در فیزیوتراپی سکته مغزی

فیزیوتراپیست‌ها بسته به نیاز بیمار از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند:

• تمرینات حرکتی فعال و غیرفعال برای تقویت عضلات.

• تحریک الکتریکی (TENS یا FES) جهت فعال کردن عضلات ضعیف.

• تمرینات تعادلی و هماهنگی برای کاهش احتمال سقوط.

• ماساژ و کشش عضلات برای جلوگیری از اسپاسم و خشکی مفاصل.

• آموزش به خانواده تا بتوانند در منزل تمرینات ساده را با بیمار ادامه دهند.

نقش خانواده در روند درمان

بسیاری از بیماران سکته مغزی به دلیل محدودیت‌های حرکتی یا روحیه پایین، انگیزه کافی برای انجام تمرینات ندارند. در این شرایط حمایت خانواده بسیار مهم است. همراهی، تشویق و کمک به انجام تمرینات می‌تواند سرعت بهبودی را افزایش دهد. حتی وجود یک همراه در جلسات فیزیوتراپی به بیمار احساس امنیت بیشتری می‌دهد.

سوالات متداول درباره فیزیوتراپی در سکته مغزی

۱. چه زمانی باید فیزیوتراپی را بعد از سکته شروع کرد؟

بهترین زمان، بلافاصله بعد از پایدار شدن شرایط حیاتی بیمار است. هرچه درمان زودتر شروع شود، نتایج بهتر خواهد بود.

۲. چند جلسه فیزیوتراپی برای بیماران سکته مغزی لازم است؟

تعداد جلسات به شدت آسیب، سن بیمار و میزان همکاری او بستگی دارد. معمولاً جلسات در چند ماه اول بیشتر است و به مرور کاهش پیدا می‌کند.

۳. آیا بیمار سکته مغزی می‌تواند دوباره به زندگی عادی برگردد؟

بله، بسیاری از بیماران با فیزیوتراپی منظم و حمایت خانواده توانسته‌اند به کار و زندگی عادی بازگردند. البته میزان بهبودی در افراد مختلف متفاوت است.

۴. آیا انجام تمرینات در خانه کافی است؟

تمرینات خانگی بسیار مهم هستند اما باید زیر نظر فیزیوتراپیست طراحی شوند. ترکیب جلسات کلینیکی و تمرینات خانگی بهترین نتیجه را به همراه دارد.

۵. آیا فیزیوتراپی دردناک است؟

تمرینات ممکن است کمی سخت یا خسته‌کننده باشند اما اصولاً نباید درد شدید ایجاد کنند. اگر بیمار احساس درد غیرعادی داشت باید به فیزیوتراپیست اطلاع دهد.

جمعبندی

سکته مغزی تجربه‌ای سخت است، اما پایان راه نیست. با فیزیوتراپی می‌توان تا حد زیادی توانایی‌های از دست رفته را بازیابی کرد و کیفیت زندگی بیمار را ارتقا داد. نکته مهم این است که درمان زود آغاز شود، تمرینات به طور منظم ادامه پیدا کند و خانواده در این مسیر همراه بیمار باشند.