یکی از این پیشرفت‌های مهم، ایمونوتراپی یا «درمان ایمنی» است؛ در سال‌های اخیر، علم پزشکی گام‌های بلندی در مسیر درمان سرطان برداشته است. روشی که به جای حمله مستقیم به سلول‌های سرطانی، قدرت طبیعی بدن در مبارزه با بیماری را تقویت می‌کند. اما ایمونوتراپی دقیقا چیست؟ چگونه عمل می‌کند؟ و برای چه نوع سرطان‌هایی کاربرد دارد؟ در این مقاله با زبانی ساده و قابل‌فهم به این سؤالات پاسخ می‌دهیم.
ایمونوتراپی چیست؟
ایمونوتراپی نوعی از درمان سرطان است که با تحریک یا تقویت سیستم ایمنی بدن، به آن کمک می‌کند تا سلول‌های سرطانی را شناسایی و نابود کند. سیستم ایمنی ما به‌طور طبیعی طراحی شده است تا با ویروس‌ها، باکتری‌ها و سلول‌های غیرطبیعی مقابله کند، اما گاهی اوقات سرطان می‌تواند از دید سیستم ایمنی پنهان بماند یا حتی آن را فریب دهد. در چنین شرایطی، ایمونوتراپی وارد عمل می‌شود.
روش‌های مختلف ایمونوتراپی
ایمونوتراپی به اشکال مختلفی ارائه می‌شود که هر کدام کارکرد خاصی دارند:
۱. آنتی‌بادی‌های مونوکلونال
این پروتئین‌های آزمایشگاهی می‌توانند به‌طور خاص به آنتی‌ژن‌های سطح سلول‌های سرطانی بچسبند و سیستم ایمنی را به سمت آن‌ها هدایت کنند.
۲. مهارکننده‌های ایست بازرسی ایمنی (Immune Checkpoint Inhibitors)
در بدن ما، برخی از مسیرهای شیمیایی مانع از فعال شدن بیش‌ازحد سیستم ایمنی می‌شوند. سرطان‌ها از این مسیرها سوءاستفاده می‌کنند تا از حمله سیستم ایمنی فرار کنند. داروهای مهارکننده این مسیرها، با از کار انداختن این “ترمزها”، سیستم ایمنی را فعال‌تر می‌کنند.
۳. واکسن‌های ضد سرطان
برخلاف واکسن‌های معمول که برای پیشگیری از بیماری به کار می‌روند، واکسن‌های ضد سرطان با هدف تحریک سیستم ایمنی برای شناسایی و مبارزه با سلول‌های سرطانی ساخته می‌شوند.
۴. سلول‌های T مهندسی‌شده (CAR-T therapy)
در این روش پیشرفته، سلول‌های T از بدن بیمار گرفته می‌شوند، به‌صورت ژنتیکی اصلاح می‌شوند تا توانایی تشخیص سلول‌های سرطانی را پیدا کنند و سپس دوباره به بدن تزریق می‌شوند.
ایمونوتراپی برای کدام سرطان‌ها مؤثر است؟
گرچه ایمونوتراپی هنوز در حال توسعه است، اما تاکنون در درمان برخی از سرطان‌ها نتایج بسیار خوبی داشته است، از جمله:
-
ملانوما (نوعی سرطان پوست)
-
سرطان ریه غیر سلول کوچک
-
سرطان کلیه
-
سرطان مثانه
-
برخی از لنفوم‌ها (مانند لنفوم هوچکین)
-
سرطان کبد و برخی موارد سرطان کولون
در آینده، انتظار می‌رود دامنه استفاده از ایمونوتراپی گسترده‌تر شود.
مزایا و معایب ایمونوتراپی
✅ مزایا:
-
تأثیر طولانی‌مدت در برخی بیماران
-
هدف‌گیری اختصاصی سلول‌های سرطانی
-
امکان استفاده در ترکیب با سایر روش‌های درمانی
❌ معایب:
-
احتمال بروز عوارض خودایمنی (مانند التهاب روده، پوست یا کبد)
-
پاسخ‌دهی متغیر بین بیماران
-
هزینه نسبتاً بالا در برخی کشورها
مراقبت‌های حین درمان با ایمونوتراپی
افرادی که تحت درمان ایمونوتراپی قرار می‌گیرند، باید تحت نظر دقیق پزشک باشند. برخی علائم مانند تب، خستگی، اسهال یا بثورات پوستی ممکن است نشانه‌ای از فعال شدن بیش از حد سیستم ایمنی باشند که نیاز به کنترل دارند.
همچنین رژیم غذایی سالم، خواب کافی، و کاهش استرس به بهبود روند درمان کمک می‌کند.
سوالات متداول درباره ایمونوتراپی
۱. آیا ایمونوتراپی برای همه بیماران مبتلا به سرطان مناسب است؟
خیر. پزشک با توجه به نوع سرطان، مرحله بیماری، وضعیت سیستم ایمنی و سایر عوامل تصمیم می‌گیرد که آیا ایمونوتراپی مناسب است یا خیر.
۲. آیا ایمونوتراپی جایگزین شیمی‌درمانی است؟
در برخی موارد، ایمونوتراپی به‌تنهایی مؤثر است؛ اما در بسیاری از موارد، به عنوان مکمل در کنار شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی استفاده می‌شود.
۳. چه مدت طول می‌کشد تا اثر ایمونوتراپی ظاهر شود؟
درمان با ایمونوتراپی ممکن است نسبت به شیمی‌درمانی کندتر اثر کند، اما در صورت پاسخ‌دهی مناسب، اثر آن پایدارتر است.
۴. آیا ایمونوتراپی عوارض دارد؟
بله، مانند هر درمانی ممکن است عوارضی داشته باشد. شایع‌ترین آن‌ها خستگی، تب، بثورات پوستی و علائم شبه آنفلوآنزا است. گاهی نیز سیستم ایمنی به بافت‌های سالم حمله می‌کند.
سخن پایانی
ایمونوتراپی یکی از امیدبخش‌ترین روش‌های درمان سرطان در دنیای امروز است. این روش با تکیه بر قدرت طبیعی بدن، راهی تازه برای مبارزه با یکی از پیچیده‌ترین بیماری‌های بشر ارائه داده است. با وجود چالش‌هایی که وجود دارد، آینده این درمان بسیار روشن به نظر می‌رسد.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان با سرطان مواجه هستید، درباره امکان استفاده از ایمونوتراپی با پزشک متخصص مشورت کنید. اطلاعات علمی و تصمیم‌گیری آگاهانه، کلید اصلی در مسیر درمان است.
